Układy planetarne jak rzeźby

Astronomowie z Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO) ujrzeli trzy układy egzoplanetarne w fazie narodzin z niespotykaną dotąd dokładnością. Dzięki instrumentowi SPHERE dyski protoplanetarne ukazały się uczonym niczym… rzeźby.

Trzy zespoły astronomów jednocześnie ogłosiły wyniki obserwacji trzech młodych gwiazd posiadających rodzące się planety. Nowe, ostre zdjęcia pokazują ciekawe struktury w pyłowych dyskach, z których formują się nowe światy. Obecnie wiadomo, że powstają one z dysków gazu i pyłu o rozmiarach miliardów kilometrów. Z upływem czasu cząstki materii łączą się i w końcu tworzą planety.

Dokładniejsze szczegóły ewolucji tego typu dysków wciąż pozostają tajemnicą. Wzajemne oddziaływanie pomiędzy materią protoplanetarną a rosnącymi planetami może kształtować dyski w różnych postaciach: olbrzymich pierścieni, spiralnych ramion albo zacienionych przerw. Wyspecjalizowane zdolności SPHERE umożliwiają zespołom badawczym bezpośrednie obserwowanie tych struktur.

Instrument SPHERE zamontowany jest na teleskopie VLT. W rozwinięciu nazwy jest to Spektro-Polarymetryczny Wysokokontrastowy Poszukiwacz Planet. Jego zadaniem jest eliminacja blasku gwiazdy centralnej układu planetarnego oraz rejestracja światła odbitego (spolaryzowanego) od dysku, w którym rodzą się planety. Wynikiem takiej kombinacji jest zdjęcie o dużym kontraście ukazujące detale w postaci planetarnych "linii papilarnych".