Historia – w Polskim Radiu PiK

Archiwum Dokumentów Fonicznych Polskiego Radia PiK (ADF) to ponad 100 tysięcy audycji. Pierwsze z nich pochodzą z 1946 roku – wcześniejsze zostały zniszczone przez niemieckich i radzieckich okupantów. Zachowane nagrania stanowią dźwiękową historię Kujaw, Pałuk, Kociewia, Krajny, Borów Tucholskich i innych regionów województwa. Kolejne pozycje ADF przedstawiają wydarzenia społeczne, gospodarcze, sportowe, religijne, kulturalne i są ważnym elementem dziedzictwa narodowego.

Polskie Radio Pomorza i Kujaw, jako pierwsza rozgłośnia w Polsce, udostępniło w 2009 roku wszystkie nagrania i dokumenty programowe na portalu: archiwum.radiopik.pl. Najważniejszym elementem dokumentacji papierowej są scenariusze audycji, często opatrzone pieczęcią cenzury. Teksty wygłoszone na antenie od 14 lutego 1945 roku zajmują ponad milion stron a sam proces digitalizacji i udostępniania na portalu zajmie kilka lat.

Bogactwo treści, zarówno w formie pisanej, jak i audialnej, może stanowić źródło wiedzy o regionie (i nie tylko) a specyfika dokumentów jest dodatkową atrakcją ułatwiającą jej poznanie. Radio z Historią, wykorzystując internetowe linki, tagi, słowa kluczowe itp., przedstawi prosty sposób na uzupełnienie wiadomości o Kazimierzu Wielkim, Mikołaju Koperniku, Andrzeju Szwalbe, Leonie Wyczółkowskim, Mennonitach, Krzyżakach, Krwawej Niedzieli oraz wielu innych postaciach, wydarzeniach, miejscowościach oraz obiektach związanych z regionem Pomorza i Kujaw.

---

Czwarta październikowa środa to w naszej serii spotkań w audycji „Radio z Historią” już 43. spotkanie w 2025 roku, odnoszącym się do jubileuszu 90-lecia Polskiego Radia na Pomorzu i Kujawach. Czy coraz dłuższe jesienne wieczory zatrzymywały Słuchaczy przy radioodbiornikach? O czym mówią ślady pracy naszych dziennikarzy, reporterów i reportażystów w materiałach z tego okresu sprzed wielu lat? Dowiadujemy się o dziejach naszego regionu zapisanych słowem i przedstawionych na antenie pomorsko-kujawskiej rozgłośni, wsłuchując się w ich echa zachowane w bogatych zbiorach Archiwum Dokumentów Fonicznych na portalu archiwum.radiopik.pl.

Rozpoczynamy od „Sprawozdania z uroczystości otwarcia radiostacji w Toruniu”, które zabrzmiała na antenie naszej rozgłośni 24 października 1947 roku. „Różaniec w rękę” to tytuł audycji Anny Jachniny i Elżbiety Górskiej z 31 grudnia 1959 roku, poświęconej babci Tubiszowej z Góry koło Żnina. O malarzu Tadeuszu Małachowskim opowiedziała Regina Adamczak w reportażu pt. „Artysta ze Żnina” z 22 października 1966 roku. „Dożynki” w Raciążku były tematem audycji etnograficznej Anny Jachniny z 22 października 1966 roku. 26 października 1966 roku Zdzisław Pruss przedstawił audycję słowno-muzyczną pt. „Śpiewy w życiu i śmierci”, zawierającą poezję w wykonaniu swoim i Wiesława Drzewicza. „Zostały tylko listy” to tytuł audycji z 24 października 1968 roku, w której Urszula Łączkowska odniosła się do sprawa karnej przeciwko Gertrudzie Kaszubowskiej.25 października 1968 roku w reportażu pt. „Nad zalewem”, Urszula Łączkowska opowiedziała historię Zalewu Koronowskiego. 27 października 1969 roku Mieczysław Dachowski poprowadził codzienną audycję informacyjną „Bydgoskie Radio-Echo”. „Teoria równowagi” to tytuł słuchowiska, które Jerzy Sulima-Kamiński przedstawił 26 października 1972 roku. 22 października 1976 roku w reportażu pt. „Horzyca mniej znany”, Regina Adamczak rozmawiała m.in. z żoną Wilama Horzycy i aktorami z Torunia. 24 października 1977 roku w reportażu pt. „Barwy soli”, Krystyna Bacciarelli odniosła się do wizyty w kopalni soli w Inowrocławiu. W reportażu pt. „Tyle lat, tyle wspomnień” z 22 października 1978 roku, Ryszard Jankowski zawarł m.in. wspomnienia walki podczas II wojny, w trakcie spotkania w gronie kombatantów I Armii Ludowego Wojska Polskiego. 27 października 1980 roku, o rejestracji NSZZ „Solidarność”, poinformował Leszek Czerwiński w codziennej audycji informacyjnej „Radio-Echo”. „Izba przemienienia” to tytuł reportażu z 26 października 1981 roku, w którym Jolanta Kuligowska-Roszak i Michał Jagodziński opowiedzieli o... izbie wytrzeźwień. 24 października 1983 roku w reportażu pt. „Pamięci księdza dr Wacława Gieburowskiego” Ryszard Lewandowski i jego goście rozmawiali o wspomnianym kapłanie, filozofie, muzykologu i dyrektorze chórów. 26 października 1984 roku w reportażu Janusza Drozdowskiego pt. „Opowieści staromiejskie”, pani Anna Gryska opowiedziała Słuchaczom swoja biografię. 27 października 1988 roku w „Dokumentacji Oświęcimskiej” Krystyna Bacciarelli zaprezentowała biograficzną opowieść byłego więźnia oświęcimskiego, pana Leszka Zabielskiego. 28 października 1999 roku w audycji pt. „Godzina z Krzysztofem Cugowskim”, Zdzisław Pająk zawarł ilustrowane nagraniami wspomnienia z czasów kariery tego artysty. „Serduszko pika w rytmie PiK-a” to tytuł audycji dr Macieja Świtońskiego, w której 26 października 2003 roku opowiadał o miażdżycy, jej przyczynach i leczeniu. Audycja Ewy Dąbrowskiej pt. „Polak Biskupem Rzymu” z 25 października 2005 roku, to VI część cyklu „Jan Paweł II Santo Subito”, traktująca m.in. o wyborze Karola Wojtyły na głowę Kościoła Katolickiego, reakcji świata i Włochów, zmianach jakie przeprowadził Jan Paweł II w Kościele. 27 października 2005 roku w audycji pt. „Po wygranej Rafała Blechacza”, Ewa Dąbska i Magda Jasińska rozmawiały zwycięzcy Konkursu Chopinowskiego.

Tyle jeśli chodzi o przedostatni w październiku wieczór wspomnień odnoszących się do dziejów regionu pomorsko-kujawskiego zapisanych śladami w naszych radiowych zbiorach. Za tydzień przypomnimy kolejne wydarzenia, których ślady zachowały się w źródłach audialnych w Archiwum Dokumentów Fonicznych. Do wysłuchania audycji „Radio z Historią” zapraszają: Ewa Dąbrowska i Marek Rzepa.

Trzeci raz w październiku i 42. już raz w tym roku spotkaliśmy się w audycji „Radio z Historią”. Godzinę środowego wieczoru, w jesiennym zestawie wspomnień odnoszących się w roku 2025 do 90-lecia Polskiego Radia na Pomorzu i Kujawach, poświęciliśmy przeszukiwaniu radiowych zbiorów, by przypomnieć codzienność sprzed wielu lat, zapisaną echem pracy naszych dziennikarzy, reporterów i reportażystów. Wsłuchajmy się w tematy przedstawione dźwiękiem na antenie naszej rozgłośni, dokumentujące dzieje Pomorza i Kujaw w materiałach zachowanych w bogatych zbiorach Archiwum Dokumentów Fonicznych na portalu archiwum.radiopik.pl.

„Szkice do portretu” to tytuł reportażu Elżbiety Górskiej z 17 października 1959 roku, poświęconego nestorka bydgoskiej sceny - Natalii Morozowiczowej. Wierzenia ludowe związane ze zwierzętami przedstawiła Anna Jachnina w audycji pt. „Leciał pies przez owies” z 15 października 1962 roku. „Dach mojej mamy” to tytuł opowiadania Jerzego Sulimy-Kamińskiego, zaprezentowanego 15 października 1966 roku. „Wiersz” o krytykach autorstwa Zbigniewa Beckera zabrzmiał w audycji „Dzień dobry-to my” z 18 października 1969 roku. O zbieraczach staroci opowiedzieli Urszula Łączkowska i Marek Dopierała w reportażu pt. „Klub Oryginałów” z 17 października 1969 roku. „Miłość przez pocztę” to tytuł słuchowiska Jerzego Sulimy-Kamińskiego z 20 października 1971 roku, z wykorzystaniem korespondencji w języku esperanto. Dialog na schodach w słuchowisku pt. „Jeden z młotkiem”, 21 października 1973 roku przedstawili Zdzisław Pruss i Jerzy Sulima-Kamiński. 18 października 1976 roku, w reportażu pt. „Ptaszek dotarł szczęśliwie” o przeszłości wojennej z docent Elżbietą Zawacką rozmawiał Bohdan Hniedziewicz. „Ad astra” to tytuł reportażu Ryszarda Jankowskiego z 19 października 1979 roku, z udziałem pułkownika Mirosława Hermaszewskiego, gościa specjalnego Ogólnopolskich Dni Astronautyki w Grudziądzu. Wspomnienia kolejarzy o początkach pracy w ZNTK, wykorzystał Bohdan Hniedziewicz w reportażu pt. „Boczny tor” z 21 października roku 1985. 20 października 1990 roku w cyklu „Z dziennika pirata”, o demonstracyjnej płycie Erica Burdona rozmawiali Zdzisław Pająk i Zbigniew Ostrowski. „Lekcja historii czyli Mały Grunwald” to tytuł reportażu Katarzyny Rodziewicz, odwołującej się 16 października 1994 do bitwy pod Koronowem 10 października 1410 roku. 18 października 1997 roku „wywiad-rzeka” ze Zbigniewem Wodeckim zabrzmiał w audycji Katarzyny Rodziewicz pt. „Głód popularności na dystans”.17 października 2000 roku w reportażu pt. „Uwierzyć”, Iwona Komisarek i Żaneta Walentyn przedstawiły historię cudownego obrazu Matki Bożej w kościele z I połowy XVIII wieku w Pieraniu. 17 października 2001 w reportażu Żanety Walentyn pt. „Rozmawiałam z Nią”, bydgoska poetka Małgorzata Szułczyńska opowiedziała o swojej chorobie i walce z nowotworem. „Spotkanie z Ianem Andersonem” to zapis rozmowy z leaderem legendarnego Jethro Tull, którą Zdzisław Pająk przedstawił 16 października 2006 roku. 20 października 2005, przed ogłoszeniem werdyktu Konkursu Chopinowskiego, Magda Jasińska i Ewa Dąbska rozmawiały o zwycięzcy w audycji pt. „Przed wygraną Rafała Blechacza”.

W jesiennej, przetykanej pogodną aurą oprawie minęło nam kolejne październikowe spotkanie w „Radiu z Historią”. O czym przypomni nam kolejny zestaw jesiennych wspomnień? Przekonamy się za tydzień w środę jesiennego przesilenia, odkurzając tradycyjnie najciekawsze z materiałów wypełniających źródła audialne w Archiwum Dokumentów Fonicznych. Do wysłuchania audycji zapraszają: Ewa Dąbrowska i Marek Rzepa.

Trzeci raz we wrześniu i 38. raz w tym roku spotykamy się w audycji „Radio z Historią”. To już ostatni tego lata zestaw wspomnień odnoszących się w roku 2025 do 90-lecia Polskiego Radia na Pomorzu i Kujawach. Tradycyjnie już godzinę środowego wieczoru poświęcamy przeszukiwaniu radiowych zbiorów, by przypomnieć codzienność sprzed wielu lat, zapisaną echem pracy naszych dziennikarzy, reporterów i reportażystów. Wsłuchajmy się w tematy przedstawione dźwiękiem na antenie naszej rozgłośni, dokumentujące dzieje Pomorza i Kujaw w materiałach zachowanych w bogatych zbiorach Archiwum Dokumentów Fonicznych na portalu archiwum.radiopik.pl.

Na początek coś bardzo odległego, bo z 17 września 1956 roku, kiedy zaprezentowane zostało słuchowisko Jerzego Szaniawskiego pt. „Matka”. 18 września 1964 roku na naszej antenie zabrzmiało słuchowisko pt. „Ciche miasteczko” autorstwa Krzysztofa Nowickiego i w reżyserii Zenona Jarugi. „Omnibus 407” to tytuł audycji satyryczno-muzycznej, którą 21 września 1962 roku przygotował Jacek Biniak we współpracy z Jerzym Bienieckim.18 września 1969 roku codzienną audycję informacyjną „Bydgoskie Radio-Echo” poprowadził Zbigniew Kuczewski. „U źródła” to tytuł reportażu z 22 września 1972 roku, w którym Urszula Łączkowska opowiedziała o odkryciu gorącego źródła solanki we wsi Marusza. 20 września 1973 roku Edward Mielniczek zaprezentował swój reportaż pt. „Galeria moich bliźnich”. O Józefie Molin, budowniczym organów ze wsi Odry, opowiedziała Urszula Łączkowska w reportażu pt. „Kantata z ołowiu” z 17 września 1973 roku.24 września 1979 roku, do wyprawy naukowej w krainy polarne nawiązała Krystyna Baciarelli w reportażu pt. „W lodach Arktyki”. „Spotkanie po latach” to tytuł reportażu Bohdana Hniedziewicza, w którym 19 września 1986 roku opowiedział o historii Zakładów Papierniczo-Celulozowych w Świeciu. 19 września 1996 roku w audycji „Raz na ludowo” Andrzej Krystek opowiedział o nauce tańca ludowego w skansenie w Kłóbce. Opowieść mieszkańca Borów Tucholskich o życiu w leśnej głuszy zabrzmiała w reportażu pt. „I Bóg stworzył Bory”, który Iwona Komisarek i Żaneta Walentyn zaprezentowały 20 września 2000 roku. 17 września 2003 o obchodach rocznicy agresji ZSRR na Polskę opowiedział Krzysztof Wilczyński w relacji pt. „Sybiracy - rocznica 17 września”. Czy Bóg wszystko wybacza? Kwestia grzechu pierworodnego poruszona została w materiale Ewy Dąbrowskiej, zaprezentowanym 18 września 2002 roku pt. „Spotkanie z ks. Szukalskim”.

W kapryśnej aurze września mija nam ostatnie letnie spotkanie w „Radiu z Historią”. Jak zapisała się jesień w historii naszego regionu? Przekonamy się za tydzień w środę jesiennego przesilenia, odkurzając tradycyjnie najciekawsze z materiałów wypełniających źródła audialne w Archiwum Dokumentów Fonicznych. Do wysłuchania audycji zapraszają: Ewa Dąbrowska i Marek Rzepa.

To drugie we wrześniu i 37. już spotkanie w audycji „Radio z Historią” w roku 2025, odnoszącym się do 90-lecia Polskiego Radia na Pomorzu i Kujawach. W pogodnej oprawie wieczornej środy tradycyjnie odkurzyliśmy radiowe zbiory, by wyłuskać z nich interesujące owoce pracy naszych dziennikarzy, reporterów i reportażystów. Obudziliśmy wspomnienia codzienności w tematach sprzed wielu lat, przedstawione dźwiękiem na antenie naszej rozgłośni, dokumentujące dzieje Pomorza i Kujaw śladami zachowanymi w bogatych zbiorach Archiwum Dokumentów Fonicznych na portalu archiwum.radiopik.pl.

10 września 1961 roku wspomnienia solistki Zespołu Śląsk - Haliny Wojtowicz przedstawiła Aleksandra Ciesielska w audycji pt. „Sfinks spełnia marzenia”. Twórczość poetów-amatorów, gadki i wiersze zebrała Anna Jachnina w audycji pt. „Niespełnione marzenia” z 16 września 1963 roku. Grzeczność była hasłem audycji z cyklu „Słownik Wyrazów Zapomnianych”, którą 11 września 1970 roku przygotował Janusz Drozdowski. 15 września 1971 roku na naszej antenie zabrzmiał „Wieczór kabaretowy” z festiwalu „Opole 1971”. „Na słonecznym trakcie” to tytuł audycji o charakterze turystyczno-wypoczynkowym, którą 14 września 1972 roku przygotował Zbigniew Kuczewski. 14 września 1973 roku w reportażu Krzysztofa Rogozińskiego pt. „Ramzes”, uczniowie opowiadali o swoich byłych nauczycielach. „Śladami Hermesa” to tytuł reportażu z 12 września 1977 roku, w którym Krystyna Bacciarelli próbuje wyjaśnić problem zamykania sklepów podczas dostawy towarów. 14 września 1983 roku w reportażu pt. „Hotel smutek”, Zbigniew Ostrowski przedstawił obrazek obyczajowy socjalistycznego hotelu robotniczego. 13 września 1984 roku w reportażu Janusza Drozdowskiego pt „Opowieści staromiejskie”, pierwsze dni działań wojennych, aresztowania i egzekucje wspominał mieszkaniec Starego Rynku w Bydgoszczy. O tajnym nauczaniu podczas wojny opowiada reportaż „Lekcja polskiego” Michała Jagodzińskiego, przedstawiony 10 września 1979 roku. „Gdy przyszły żniwa” to tytuł reportażu Ryszarda Jankowskiego z 12 września 1979 roku, w którym wiekowa Kujawsianka opowiada o przedwojennej radziejowskiej wsi. Pod tytułem „Jan Ptaszyn” kryje się rozmowa Magdy Jasińskiej z Janem Ptaszynem Wróblewskim, zarejestrowana podczas 33. Bydgoskiego Festiwalu Muzycznego i przedstawiona 12 września 1995 roku. Do sympozjum, zloty miłośników grzybów w Funce niedaleko Chojnic, odniósł się Andrzej Krystek w audycji pt. „Miłośnicy grzybów” z 13 września 1994 roku.

Jak dotąd letnia jeszcze choć wrześniowa aura sprzyja naszym wieczornym spotkaniom. Jeśli jednak coś wraz ze zbliżającym się początkiem jesieni zaskoczy nas w pogodzie, cykl środowych wieczorów pt. „Radio z Historią” nie zostanie zakłócony, a interesujące wspomnienia z radiowych zbiorów być może oderwą uwagę od tego co za oknami. Postaramy się tradycyjnie odkurzyć jak najciekawsze z materiałów wypełniających źródła audialne w Archiwum Dokumentów Fonicznych. Do wysłuchania audycji zapraszają: Ewa Dąbrowska i Marek Rzepa.

Pierwsze we wrześniu i 36. już tegoroczne spotkanie w audycji „Radio z Historią” w ofercie Polskiego Radia PiK. Pierwsza w tym miesiącu środa zapewniła nam bardzo ciepły wieczór po bardzo upalnym dniu i jak zawsze przedstawiliśmy ciekawe akcenty wyjęte z dziejów Pomorza i Kujaw, dokąd zaprowadziły nas ślady pracy naszych dziennikarzy, reporterów i reportażystów. W roku odnoszącym się w naszych audycjach do jubileuszu 90-lecia Polskiego Radia na Pomorzu i Kujawach, tradycyjnie przejrzeliśmy radiowe zbiory, by obudzić wspomnienia codzienności w tematach sprzed wielu lat, zapisane dźwiękiem na antenie naszej rozgłośni, zachowane w bogatych zbiorach Archiwum Dokumentów Fonicznych na portalu archiwum.radiopik.pl.

Marian Buczek był bohaterem reportażu pt. „Rachunek krzywd”, który Stanisław Stampf zaprezentował 10 września 1950 roku. Wizyta Artura Rubinsteina w Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy znalazła echo w materiale Reginy Adamczak, zaprezentowanego 8 września 1960 roku pt. „Wywiad z Rubinsteinem”. Wierzenia ludowe przypomniała Anna Jachnina w audycji pt. „O gwiazdach, diabłach i syrenach” z 5 września 1961 roku. 3 września 1966 roku o przemycie ortalionów z Włoch opowiedziała Regina Adamczak w kolejnym odcinku cyklu pt. „Pokój z kanarkiem”, a następy pt. „Powrót mamy” 6 września 1966 roku zaprezentował Jerzy Sulima-Kamiński. 5 września 1967 roku w reportażu Reginy Adamczak pt. „W rocznicę września” zabrzmiało mi.n. słuchowisko słowno-muzyczne w wykonaniu Jerzego Radwana i Włodzimierza Wiśniewskiego, opowiadające o pierwszych dniach okupowanej Bydgoszczy. „Jesień 1939” we wspomnieniach satyryka, przybliżył Adam Ochocki w materiale z 3 września 1969 roku. „Męskie rozmowy” to tytuł mikrosłuchowiska Jerzego Sulimy-Kamińskiego, które autor przedstawił 7 września 1971 roku. Do XXII Wędkarskich Mistrzostw Świata w Bydgoszczy odniósł się Ryszard Jankowski w reportażu pt. „Mistrzostwa” z 8 września 1975 roku. O badaniu kultury łużyckiej na terenie Pałuk i odkryciu ruin XIV-wiecznego zamku w Wenecji k. Żnina przypomniał Ryszard Borkowski w reportażu pt. „Lato archeologów” z 3 września 1976 roku. 5 września 1977 roku, w rozmowie pt. „Nowe organy w filharmonii”, Paweł Janicki zaprosił na spotkanie z profesorem Mirosławem Pietkiewiczem na tle fragmentów jego organowego koncertu. W materiale pt. „Pół wieku bez pauzy” z 9 września 1978 roku, Ryszard Jankowski przedstawił biografię profesor Marii Znamierowskiej-Prufferowej. „Westerplatczycy w Ciechocinku” to tytuł reportażu Bohdana Hniedziewicza z 3 września 1992 roku, z udziałem żołnierzy z Westerplatte w trakcie ich spotkania w sanatorium „Gracja”. „Drzwi otwarte w Polskim Radiu PiK” to tytuł relacji Ewy Dąbskiej z 8 września 2003 roku. Obchody urodzinowe bydgoskiej telewizji i walka Torunia o swoją telewizję zaistniały w relacji pt. „Telewizja Bydgoszcz 10 lat”, którą Ireneusz Sanger przedstawił 9 września 2004 roku.

Wrześniowy cykl spotkań w audycji z cyklu „Radio z Historią” rozpoczęliśmy w gorącej aurą oprawie, która zachęciła być może Słuchaczy do spaceru ścieżkami historii Pomorza i Kujaw, podążając śladami zachowanymi w radiowych zbiorach. Jak ułoży się nam nastrój nad innymi wrześniowymi szlakami wspomnień? Przekonamy się kolejne wieczory środowe, czerpiąc z materiałów wypełniających źródła audialne w Archiwum Dokumentów Fonicznych. Do wysłuchania audycji zapraszają: Ewa Dąbrowska i Marek Rzepa.