Scena Barokowa w Inowrocławiu - II edycja festiwalu, Państwowa Szkoła Muzyczna I i II st im. J. Zarębskiego w Inowrocławiu, Bazylika Mniejsza pw. im. NMP, Inowrocław w dniach od 16.09. do 29.10.2023r.(zakończony)
2023-08-17
mat. organizatora
Do projektu jako partnerów pozyskano Inowrocławskie Towarzystwo Muzyczne Pro Arte oraz Państwową Szkołę Muzyczną I i II st. w Inowrocławiu - obie instytucje w sposób entuzjastyczny podjęły się kontynuowania współpracy w latach kolejnych.
Wśród planowanych w Inowrocławiu koncertów jeden jest poświęcony muzyce polskiej, prezentując rodzimy dorobek muzyczny epoki baroku. Na program koncertu składać się będą utwory wokalne Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego, polskiego kompozytora epoki baroku, uzupełnione utworami Mikołaja Gomołki. Wykona je Audivi Cracov Vocal Quartett, który rozpoczynał samodzielną działalność artystyczną jako Zespół Wokalny Chóru Polskiego Radia. Kwartet specjalizuje się w wykonawstwie dawnej wokalnej muzyki polskiej, popularyzując ją w kraju. W programie festiwalu jest również koncert na organy i zespół instrumentów smyczkowych, prezentujący muzykę organową epoki baroku. Na koncercie wykorzystane zostaną organy znajdujące się w Bazylice Imienia NMP w Inowrocławiu - 14-gosowy instrument zbudowany przez zakład organmistrzowski Dariusza Zycha. Wydarzenie będzie okazją do wysłuchania formy koncertu organowego z różnych krajów Europy XVIII wieku. Wykonawcą koncertu będzie preżnie działający zespół Inegalite (m.in. beneficjentt programu stypendialnego Młoda Polska 2021). Trzeci planowany w ramach projektu koncert prezentuje muzykę orkiestrową szkoły mannheimskiej, przedstawiając tym samym słuchaczowi szerszy, europejski kontekst kulturowy muzyki przełomu baroku i klasycyzmu. Koncert wykona Barokowa Orkiestra Festiwalowa pod kierownictwem wybitnego skrzypka Daniela Deutera. Koncert ten pozwoli publiczności zagłębić się w wirtuozowską i ekspresyjną muzykę ośrodka mannheimskiego, gdzie działała w II po. XVIII wieku słynna orkiestra uznawana wówczas za najlepszą w Europie. Wydarzenie będzie adresowane do bardzo szerokiego grona odbiorców w każdym wieku (także dzieci), oraz zarówno dla melomanów, jak i do osób na co dzień nie uczestniczących w koncertach muzyki poważnej. Bydgoską Orkiestrę Festiwalową tworzą w większości bydgoscy artyści, związani z wieloma instytucjami kulturalnymi, prowadząc bogatą działalność artystyczną i pedagogiczną. prawie wszyscy są absolwentami Akademii Muzycznej im. F. Nowowiejskiego w Bydgoszczy, kilkoro również wykładowcami w Katedrze Klawesynu, Organów i Muzyki Dawnej tej uczelni. Zespół uzupełni dwoje muzyków z Mannheim w ramach kontynuacji współpracy muzyków z miast partnerskich Bydgoszcz-Mannheim.
ARMIA GENERAŁÓW – muzyka szkoły mannheimskiej
niedziela, 29 października 2023, 17.00
Sala Koncertowa im. Ireny Dubiskiej PSM I i II st. im. Juliusza Zarębskiego w Inowrocławiu
Wykonawcy:
Barokowa Orkiestra Festiwalowa pod kier. Daniela Deutera, Sławomir Drózd flet, Daniel Deuter, Michał Marcinkowski, Aleksandra Pilarska pierwsze skrzypce Pia Grutschus, Marcin Tarnawski, Natalia Tyrańska drugie skrzypce Michał Mazur, Zuzanna Bąk altówki Matthias Bergmann, Ewa Witczak wiolonczele Łukasz Macioszek kontrabas Dorota Zimna klawesyn
Program:
Gottfried Finger (ok.1655-1730) – Sonata C-dur op. 1 nr 12
Johann Stamitz (1717-1757) – Concerto D-dur di 5 stromenti GroF 127
Allegro arioso – Adagio ma non troppo – Tempo di menuet
Franz Xaver Richter (1709-1789) – Ouverture C-dur (La Melodia Germanica)
... – Andantino – Tempo di Menuetto
Ignaz Holzbauer (1711-1783) – Sinfonia (Ouverture) G-dur op.1 nr 1
Allegro assai – Andante assai e gratioso – Presto
Georg Joseph (Abbe) Vogler (1749-1814) – Polymelos ou Caracteres de musique de differentes nations Chanson Écossaise – Polonoise Franz Ignaz Beck (1734-1809) – Overtura (Sinfonia) g-moll op. 1 nr 1 Allegro – Andante – Allegro
O programie:
Mannheim, miasto w południowo-zachodnich Niemczech, zostało założone w 1606 roku jako
forteca. Poważnie zniszczone podczas wojny trzydziestoletniej zostało szybko odbudowane. Ale miejsce Mannheim w historii zaczęło się tak naprawdę w roku 1720, kiedy elektor Karl Philipp przeniósł tu stolicę Palatynatu. To on zbudował wielki pałac o fasadzie długości ponad 450m, jedną stroną zwrócony ku Renowi, a drugą – w kierunku centrum miasta. Filip nigdy nie widział swojego pałacu w stanie ukończonym. Zobaczył go dopiero jego następca, daleki krewny Karl Theodor: 18-latek, którego pasją była sztuka. Jego rządy w Mannheim trwały od roku 1742 do czasu objęcia tronu Bawarii 35 lat później i obejmują jeden z najbardziej rewolucyjnych okresów w historii muzyki. Jako elektor Palatynatu Karl Theodor założył akademię nauk, budował muzea i galerie, był przyjacielem wielu najbardziej
kreatywnych umysłów swojej epoki, ale przede wszystkim założył najbardziej zjawiskową i porywającą orkiestrę tamtych czasów.Szefem orkiestry został 24-letni skrzypek i kompozytor czeskiego pochodzenia, Johann Stamitz. Zagrał on na weselu elektora w styczniu 1742 roku i wydaje się, że właśnie wtedy został w Mannheim na stałe. Przez kolejne 12 lat był najważniejszym artystą w mannheimskim świecie muzyki. Około 1747 roku dołączył do niego inny Czech, Franz Xaver Richter (początkowo zatrudniony jako śpiewak), ale którego muzyczne talenty sięgały też kompozycji, dyrygowania, gry na skrzypcach i teorii muzyki.
Wkrótce wielu innych europejskich uzdolnionych muzyków zaczęło przyjeżdżać do Mannheim. Tak powstała szkoła mannheimska.Johann Stamitz działał częściowo równolegle z Johannem Sebastianem Bachem, a zmarł wcześniej niż Georg Frideric Handel. Był jednak od tych wielkich mistrzów baroku o pokolenie młodszy, a jego twórczość należy już do epoki następnej. Dzięki hojności elektora w założonej przezniego orkiestrze grało aż 20 skrzypiec, 4 altówki, 4 wiolonczele, 2 kontrabasy, sekcja dęta składająca się z 4 rogów, 2 fletów, 2 fagotów, a od połowy XVIII wieku także klarnetów. Orkiestra grała raz na tydzień w tak zwanej Sali Rycerskiej, były to regularne koncerty zwane akademiami. Ich słuchaczami byli
elektor i jego rodzina, dworzanie oraz zaproszeni goście. Na koncerty była dopuszczana część słuchaczy spoza dworu na miejsca stojące, oddzielone sznurem od reszty widowni. To jedna z najwcześniejszych form koncertów publicznych w Europie.
Orkiestra słynęła z manier wykonawczych, wśród których najważniejsze to: crescendo
mannheimskie – szybkie crescendo rozwijane przez całą orkiestrę; rakieta mannheimska – pasaż orkiestrowy o kierunku wznoszącym, w którym melodia jest często rozłożona tak jak arpeggio; walec mannheimski – crescendo rozszerzone z melodią wznoszącą opartą na basie ostinatowym; ptaszki mannheimskie – naśladownictwo śpiewu ptaków we fragmentach solowych; czy pauza generalna – efekt pauzy w ramach orkiestrowego tutti, całkowitej i nagłej ciszy po forte. Wszystkie te maniery usłyszycie państwo na dzisiejszym koncercie.
Mannheimska orkiestra budziła gorące uczucia. C.D.F. Schobert napisał o niej tak: “Słuchanie
tej orkiestry daje wrażenie podróży na magiczną wyspę dźwięku. Żadna inna orkiestra na świecie nie dorównuje mannheimskiej w wykonawstwie. Jej forte jest jak piorun; jej crescendo jak wszechmocny wodospad; jej diminuendo jak delikatna rzeka znikająca w oddali, a piano jak oddech wiosny.” A Charles Burney tak: “W istocie jest tam więcej solistów i dobrych kompozytorów, niż zapewne w jakiejkolwiek innej orkiestrze w Europie.” To
ARMIA GENERAŁÓW zdolna zarówno bitwę planować, jak i w niej walczyć.
Oprócz orkiestry i manier wykonawczych o szkole mannheimskiej mówimy też jako o grupie
kompozytorów. W tym znaczeniu obejmuje ona dwa pokolenia twórców. Do pierwszego – oprócz wspomnianych już Johanna Stamitza (1717-1757) i Franza Xavera Richtera (1706-1789) należał między innymi Ignaz Holzbauer (1711-1783). Do drugiego – Franz Ignaz Beck (1734-1809) Abbe Foggler (1749-1814) oraz synowie Johanna Stamitza – Anton (1750 – między 1796 a 1809) i Carl (1745-1801). Ciekawostką jest, że do mannheimskiej orkiestry chciał dołączyć sam Wolfgang Amadeusz Mozart. Kiedy 21-letni kompozytor opuścił znienawidzony Salzburg, jego pierwszym przystankiem był
właśnie Mannheim, gdzie spędził aż pięć miesięcy. Mozart zaprzyjaźnił się z ówczesnym dyrektorem artystycznym orkiestry, Christianem Cannabichem, którego w jednym z listów opisał: „Największy dyrygent jakiego spotkałem, podziwiany przez całe miasto. Muzycy darzą go w równym stopniu miłością jak i strachem. Są dla niego jak żołnierze”. Mozart aplikował do mannheimskiej orkiestry, ale w najgorszym momencie, który zbiegł się z przenosinami całego dworu do Monachium. Tym samym okres rozkwitu i chwały muzyki w Mannheim dobiegł końca.
