GOŚCINIEC – koncert kameralny muzyki instrumentalnej polskiego baroku (i renesansu) - [zakończony]
2022-09-27
mat. organizatora
Intemperata/mat. organizatora
Bazylika im. NMP w Inowrocławiu
wstęp wolny!
Pod koniec XVI i w pierwszej połowie XVII wieku muzyka polska przeżywała nadzwyczajny rozkwit, co wiązało się m.in. z zaspokajaniem muzycznych pasji ówczesnych władców: Zygmunta III Wazy i jego następcy — Władysława IV. Dzięki staraniom i hojności Zygmunta III sprowadzono z Rzymu kilkunastu znakomitych muzyków, którzy zasilili skład kapeli królewskiej. Wśród nich był m.in. słynny madrygalista Luca Marenzio. Po przeprowadzce całego dworu z Krakowa do Warszawy na stanowisko kapelmistrza powoływano wyłącznie Włochów: Asprilio Pacellego, Giovanniego Francesco Aneria, Marco Schacciego. W okresie dyrekcji tego ostatniego (1623-1649) zespół rozrósł się do ok. 50 muzyków i zyskał międzynarodowy prestiż.
W 1619 roku w kapeli królewskiej został zatrudniony jako skrzypek Adam Jarzębski (ok. 1590-1649) — pierwszy polski twórca muzyki czysto instrumentalnej, utrzymanej we wczesnobarokowym stylu. Jarzębski miał okazję zapoznać się z kompozytorskimi nowinkami podczas licznych podróży, a także w trakcie rocznego pobytu we Włoszech (1615). W tym okresie powstała prawdopodobnie większość z 27 utworów zachowanych w rękopisie Canzoni e Concerti, datowanym na 1627 rok. Ten unikatowy zbiór zawiera: 12 concerti na dwa głosy i basso continuo, będących parafrazami utworów wokalnych różnych kompozytorów (takich jak G. Gabrieli, G. P. da Palestrina czy O. di Lasso); 10 concerti na trzy głosy i b.c., będących w pełni owocem inwencji Jarzębskiego (ich tytuły nawiązują do miejsc, które odwiedził kompozytor, np. Berlinesa, Königsberga, bądź przybliżają charakter utworu, np. słynna Tamburetta); 5 czterogłosowych canzon. W programie koncertu znalazło się m.in. Concerto secondo a due, w którym Jarzębski zawarł cytaty melodii kolęd: łacińskiej Resonetin laudibus oraz staropolskiej Nuż my, dziatki, zaśpiewajmy z weselem (zachowanej w Kancjonale puławskim z 1558 roku).
Na dworze Władysława IV działał także inny wybitny kompozytor — Marcin Mielczewski (ok. 1600-1651), rówieśnik i kolega Jarzębskiego z kapeli królewskiej. Po raz pierwszy został wymieniony w gronie członków zespołu w dokumencie z 1639 roku. W twórczości Mielczewskiego można wyróżnić dwa równolegle kultywowane nurty: stile antico i stile moderno, co było dość charakterystyczną praktyką wśród kompozytorów wczesnobarokowych. Z jednej strony, nadal uprawiał muzykę religijną utrzymaną w stylu późnorenesansowej polifonii a cappella, z drugiej natomiast, próbował swoich sił w seconda prattica, pisząc wokalno-instrumentalne koncerty kościelne i instrumentalne canzony. Canzony Mielczewskiego, przeznaczone na duet skrzypcowy i basso continuo lub dwoje skrzypiec, fagot (puzon lub wiolonczelę) i b.c., są bardziej rozbudowane i reprezentują dużo dojrzalszy styl barokowy niż concerti Jarzębskiego.Pośród tego typu utworów wyróżnia się Canzona prima à 2, zarówno ze względu na największe rozmiary, jak i na wprowadzenie cytatów z polskiej muzyki popularnej (np. melodia pieśni Ach, meczek) i tanecznej (m.in. rytmy mazura i poloneza).
Cysterski mnich Stanisław Sylwester Szarzyński jest reprezentantem pokolenia kompozytorów działających na przełomie XVII i XVIII wieku, czyli w okresie dojrzałego baroku. Zasłynął jako obdarzony nieprzeciętną inwencją melodyczną twórca koncertów kościelnych (m.in. urokliwe Jesu spes mea) oraz bardziej rozbudowanych kantat (Completorium, Litania cursoria), w których zaznaczają się wyraźne wpływy muzyki włoskiej. Jedynym utworem czysto instrumentalnym Szarzyńskiego, jaki dotrwał do naszych czasów dzięki kopii z 1706 roku, jest Sonata na dwoje skrzypiec i organy.
Michał Zieliński
Wykonawcy
zespół INTEMPERATA w składzie:
Michał Marcinkowski - skrzypce barokowe
Marcin Tarnawski – skrzypce barokowa
Ewa Witczak - viola da gamba
Matthias Bergmann - viola da gamba
Klaudyna Żołnierek - teorba
Maria Wilgos - gitara barokowa
Dorota Zimna - klawesyn
Elżbieta Izdebska – recytacje
Program
Jakub Polak (ok. 1545-ok. 1605)
• Preludium
Wojciech Długoraj (1557-1619)
• Villanella
Valentin Bakfark (1507-1576)
• Chorea Polonica, Galliard
Maria Wilgos – gitara
Klaudyna Żołnierek - teorba
Adam Jarzębski (ok. 1590– ok. 1648)
• Concerto Primo a 2
• Concerto Secondo a 2
• Concerto Quarto a 2
• Canzon Quinta
• Küstrinella
Marcin Mielczewski (1600–1651)
• Canzona Prima à 2 D-dur
• Canzona Prima à 3 a-moll
Stanisław Sylwester Szarzyński (ok.1650–ok.1720)
• Sonata à due violini con basso pro organo
zespół INTEMPERATA
Zespół Intemperata
Grupa artystów, którzy za główny cel postawili sobie propagowanie muzyki wykonywanej na instrumentach historycznych.
Trzon zespołu stanowią absolwenci Akademii Muzycznej im. F. Nowowiejskiego w Bydgoszczy, współzałożyciele Stowarzyszenia Akademia Muzyki Dawnej, zrzeszającego muzyków działających na gruncie historycznych praktyk wykonawczych, kilkoro jest także wykładowcami w Katedrze Klawesynu, Organów i Muzyki Dawnej bydgoskiej uczelni.
W skład zespołu wchodzi ponadto wielu instrumentalistów grających wymiennie w zależności od aktualnie przygotowywanego repertuaru. Poszczególni muzycy są związani z wieloma instytucjami kulturalnymi w całej Polsce, prowadząc bogatą działalność artystyczną i pedagogiczną.
Zróżnicowany repertuar zespołu obejmuje zarówno znane dzieła muzyki barokowej, jak i te rzadko wykonywane, które podczas koncertów przyjmowane są z wielkim entuzjazmem. Szczególne miejsce w repertuarze zespołu zajmuje muzyka polska. Efektem tych zainteresowań jest m.in. płyta Gościniec/Alta Via, wydana w 2018 r., na której zespół zarejestrował utwory A. Jarzębskiego, M. Mielczewskiego i S.S. Szarzyńskiego.
Zespół koncertował na terenie całej Polski, występując podczas takich festiwali i cykli muzycznych jak Festiwal Muzyki Sakralnej MUSICA VERA (Toruń), Bydgoski Festiwal Muzyczny, Dolnośląski Festiwal Muzyczny, Baroque Session (Warszawa), Muzyka w Willi Blumwego (Bydgoszcz), Klasykalia Muzyczne (Kłodzko), Koncerty wielkotygodniowe (Toruń), Bydgoska Scena Barokowa 2019, 2020 i 2021.
