Mikołaj Kopernik urodził się 19 lutego 1473 r. w Toruniu, w rodzinie kupieckiej. Zmarł przed 21 maja 1543 r. we Fromborku. Był wielkim człowiekiem epoki renesansu, duchownym, doktorem prawa kanonicznego, lekarzem, urzędnikiem, dyplomatą, matematykiem, ekonomistą, strategiem wojskowym, kartografem, filologiem, a przede wszystkim astronomem zaliczanym do największych uczonych w dziejach nauki.

Dziełem życia Mikołaja Kopernika jest wydane w 1543 roku „De revolutionibus orbium coelestium” (O obrotach sfer niebieskich). Na jego kartach uczony przedstawił model układu planetarnego oparty o obserwacyjne i matematyczne dowody, że Ziemia wraz z innymi planetami krąży wokół Słońca. Heliocentryczny system stał się najważniejszym przełomem w światowej nauce od czasów starożytnych, nazwanym później „przewrotem kopernikańskim”.

Przypadająca w 2023 roku 550. rocznica urodzin astronoma wszech czasów stanowi znakomitą okazję do przypomnienia i popularyzacji dokonań Mikołaja Kopernika. W tym miejscu staramy się zebrać informacje dotyczące obchodów wielkiego jubileuszu, a także ciekawostki dotyczące uczonego.

Multimedialna opowieść poświęcona obserwacjom astronomicznym Mikołaja Kopernika jest treścią cyklu spotkań, które zaplanowano z okazji Roku Kopernika w województwie kujawsko-pomorskim. Jej autorem jest Piotr Majewski, który odwiedzi 14 miejscowości, gdzie znajdują się kujawsko-pomorskie Astrobazy.

Temat - wbrew pozorom - nie jest specjalnie znany i rozpowszechniony. Powszechnie znane są bowiem efekty badań prowadzonych przez naszego uczonego, czyli heliocentryczna budowa Układu Słonecznego. Dla stworzenia swojej teorii Kopernik musiał przeprowadzić szereg obserwacji. W jaki sposób? Jakimi narzędziami? Jakie obiekty śledził największy astronom wszech czasów? Jak wyglądało niebo w czasach Kopernika? Odpowiedzi na te pytania przynosi opowieść Piotra Majewskiego - autora „Radia Planet i Komet” w Polskim Radiu PiK, popularyzatora astronomii, członka Rady Programowej projektu ASTROBAZA-KOPERNIK, Mistrza Mowy Polskiej.

Oficjalnie Mikołaj Kopernik zanotował kilkadziesiąt obserwacji, jednak przeprowadził ich o wiele więcej. Są wśród nich zaćmienia Słońca i Księżyca, zakrycia i koniunkcje planet, a także komety, których nasz uczony śledził przynajmniej kilka; jedną z nich była późniejsza słynna kometa Halleya. Jak mogła wyglądać widziana oczami Kopernika - warto zobaczyć! Przy okazji zobaczymy też obiekt, którego uczony ponoć nigdy nie oglądał. To pierwsza z planet Układu Słonecznego - Merkury.

Z obserwacjami prowadzonymi przez naszego największego astronoma wiąże się kilka innych zagadek i fascynujących historii, jak np. zakrycie gwiazdy Aldebaran przez Księżyc 09 marca 1497 roku. Było to pierwsze zjawisko zanotowane i opisane ręką Kopernika, ale... opis niekoniecznie zgadza się z faktycznym przebiegiem zakrycia. Dlaczego? Odpowiedzi szukamy w ramach prelekcji pt. „Niebo Kopernika”.

Jej autor dociera też do źródeł astronomicznej pasji Mikołaja Kopernika. Dotąd jest to właściwie nieznana i niezbadana ścieżka biografii uczonego. Wiemy tylko, że urodził się w Toruniu, tam chodził do szkoły, dalej kształcił się prawdopodobnie w Chełmnie, zaś fakty z życia Kopernika pojawiają się dopiero w okresie studiów w Krakowie i we Włoszech. A co działo się wcześniej...? Piotr Majewski podąża śladem tej zagadki, badając katalog zjawisk na niebie gwiaździstym w końcówce XV wieku i zestawiając je z faktami historycznymi. Wynik tego porównania jest zaskakujący i prowadzi m.in. do zaćmienia Słońca, którego świadkami w Toruniu najpewniej byli: król Polski i wielki mistrz zakonu krzyżackiego, a działo się to na oczach 12-letniego Mikołaja Kopernika.

Barwną, 45-minutową opowieść wypełniają liczne animacje, grafiki, mapy nieba, a także astrofotografie. Są one ilustracją spotkania prowadzonego na żywo.

Projekt „Niebo Kopernika” startuje w kwietniu, a zakończy się w listopadzie br. Partnerem głównym jest Województwo Kujawsko-Pomorskie. Patronat medialny sprawują: „Urania” oraz Polskie Radio PiK.

Aldebarana.

26 lutego miłośnicy astronomii zostali zaalarmowani o możliwości wystąpienia zorzy wskutek silnego rozbłysku na Słońcu, którego energia skierowana była ku Ziemi. Przewidywania uczonych sprawdziły się, a sprzyjająca pogoda sprawiła, że zorzę zarejestrowali liczni astrofotografowie, w tym ekspert RADIA PLANET I KOMET Piotr Potępa, który ruszył do obserwatorium UMK w podtoruńskich Piwnicach, gdzie uwiecznił fenomen w otoczeniu radioteleskopów.

Dzięki znakomitej pogodzie, częściowe zaćmienie Słońca 10 czerwca 2021 roku podziwiały rzesze (nie tylko) miłośników astronomii.

W samo południe z wielu miejsc w Polsce i Europie w kierunku słonecznej tarczy wycelowane zostały lunety, teleskopy, a także obiektywy aparatów.

Gościem „Radia Planet i Komet” był Łukasz Sujka – Astrofotograf Roku 2020! Nasz gość jest laureatem prestiżowego międzynarodowego konkursu Insight Investment Astronomy Photographer of the Year 2020, organizowanego przez Królewskie Obserwatorium Astronomiczne w Greenwich.

Jego praca „Między nami kosmos” („Space between us”) ukazująca bardzo bliską koniunkcję Jowisza i Księżyca 31 października 2019 roku zajęła pierwsze miejsce w kategorii „Planety, komety i asteroidy”.

Druga połowa stycznia 2021 roku to znakomity czas na obserwacje Merkurego – planety, której ponoć nie widział sam Mikołaj Kopernik! Nam się udało :) Zadanie nie było łatwe, bowiem w mroźny weekend 16-17 stycznia br. planeta ukazywała się bardzo nisko nad horyzontem na tle dość jasnej zorzy wieczoru. Gołym okiem trudno ją było dostrzec, ale na zdjęciach widać ją całkiem wyraźnie…

Wielka Koniunkcja Jowisza i Saturna A.D. 2020 dostarczyła miłośnikom ogromnych wrażeń – głównie za sprawą niesprzyjającej pogody, która zmuszała łowców do pokonywania nawet setek kilometrów (!) w pogodni za zjawiskiem. Ale w końcu się udało…

Do największego zbliżenia Jowisza i Saturna doszło wieczorem 21 grudnia. Oba obiekty znalazły się tak blisko siebie, że oglądane gołym okiem niemal zlały się w jeden punkt!

Obserwatorium astronomiczne w Niedźwiadach k/Szubina doczekało się nowoczesnego Centrum Astronomiczno-Kulturalno-Dydaktycznego. Uroczyste otwarcie obiektu odbyło się 19 września.

Do istniejących pawilonów obserwacyjnych kryjących m.in. największy w Polsce teleskop systemu Newtona (o imieniu Roland) dołączył zrewitalizowany budynek dawnej szkoły, któremu nadano nowoczesny wygląd i wielofunkcjonalność – także z uwzględnieniem potrzeb osób niepełnosprawnych.

W jego wnętrzu znalazły się m.in. sala multimedialna, pokoje dla obserwatorów nieba, zaplecze noclegowe i gastronomiczne. Sale i korytarze ozdobione zostały wspaniałymi astrofotografiami autorstwa członków Pałucko-Pomorskiego Stowarzyszenia Astronomiczno-Ekologicznego, które zawiaduje obserwatorium w Niedźwiadach od blisko 20 lat.