Dziady, czyli zapomniane zwyczaje kultu zmarłych

2014-10-30, 08:23  Polska Agencja Prasowa/Agnieszka Pipała

W starych ludowych wierzeniach jesień, a zwłaszcza listopad był to czas, kiedy dusze zmarłych przodków wracały na ziemię, a demony straszyły żywych; dlatego na przełomie października i listopada kultywowano zwyczaj zwany Dziadami.

Elżbieta Dudek-Młynarska z Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie zauważyła, że już sama nazwa tego zwyczaju nawiązuje to wierzeń, iż dusze zmarłych przodków, czyli dziadów, powracają do świata żywych.

"Dawniej wierzono, że każde przesilenie w naturze, czy to jesienne, czy wiosenne, to czas siłowania się dwóch mocy: jasności i ciemności; że w tym czasie granica między światem żywych i zmarłych jest nikła, a dusze przodków, naszych dziadów, przychodzą do żywych " - wyjaśniła etnografka.

Z tym przekonaniem związany był, obecnie zupełnie zapomniany w Polsce, a dawniej powszechny zwyczaj urządzania uczt cmentarnych na grobach zmarłych, podczas których żyjący ucztowali, a jedzeniem dzielili się z duszami. Zostawiali na mogiłach niewielkie ilości miodu, kaszy, chleba, maku, aby dusze miały się czym posilić. Wśród Łemków była to także kutia, współcześnie kojarzona z wigilią Bożego Narodzenia.

"Obrzęd Dziadów nie polegał tylko na wspominaniu zmarłych czy modlitwach za nich, ale było to obcowanie żywych z umarłymi" - podkreśliła Dudek-Młynarska.

Jak dodała Dziadami nazywano tylko dusze przodków zmarłych śmiercią naturalną. Obawiano się natomiast zmarłych śmiercią gwałtowną: zamordowanych, samobójców, ofiar wypadków. Wierzono bowiem, że dusze te nie zaznały spokoju wiecznego, że błąkają się po ziemi jako demony, nie mogąc zaznać spokoju i zagrażając żywym.

Podobnym do tej starej słowiańskiej tradycji wynoszenia jedzenia i picia na mogiły zmarłych był zwyczaj organizowania dziadowskich zabaw w karczmach. Zapraszano na nie wędrownych żebraków, nazywanych także Dziadami. Według wierzeń ludowych byli oni łącznikami świata żywych ze światem zmarłych m.in. przez swoją mobilność i brak stałego miejsca zamieszkania.

Przygotowywano wtedy pierogi z kapustą, barszcz z ziemniakami, małe bochenki chleba, aby najedli się do syta. Dawano też dziadom ofiary pieniężne, aby modlili się za zmarłych.

W XVI-XVII wieku w czasie Dziadów dla ogrzania powracających na ziemię dusz palono ognie, zazwyczaj w miejscach, gdzie spodziewano się ich przybycia, czyli na rozstajach dróg, łąkach, nieużytkach, spornych miedzach. Pozostałością po tamtym zwyczaju jest powszechne obecnie palenie zniczy na grobach bliskich; ten z kolei zwyczaj pojawił się dopiero w okresie międzywojennym.

W wielu miejscowościach regionu w domach otwierano specjalnie okna i drzwi, aby dusze mogły swobodnie wejść i uczestniczyć w przygotowanej dla nich wieczerzy. Trzeba było jednak uważać, aby wykonując różne czynności w gospodarstwie, nie zakłócić spokoju dusz, albo ich nie uszkodzić.

„Wszystkie te obrzędy były wypełnianiem swoistych obowiązków żywych wobec zmarłych. Zapewniano sobie w ten sposób przychylność i opiekę przodków” – dodała etnografka.

Wierzenia w przybywanie z zaświatów dusz zmarłych i związane z tym zwyczaje praktykowane były również w niektórych kościołach katolickich. Wierzono, że odwiedzające świat żywych dusze gromadzą się o północy w kościele na nabożeństwach, odprawianych przez zmarłego księdza.

Dudek-Młynarska podkreśliła, że przekonanie to było tak mocne, że w wielu kościołach zostawiano mszał i stułę dla zmarłego kapłana.

Wiara w spotkanie dwóch sfer: żywych i martwych miała też swoje odbicie w dwoistej postawie ludzi, którzy z jednej strony utrzymywali łączność z duszami poprzez modlitwę w ich intencji, a z drugiej strony obawiano się demonów.

Stąd też ciała samobójców lub zmarłych śmiercią tragiczną chowano zazwyczaj tam, gdzie straciły życie. Ich groby nazywano krudami, a przechodnie rzucali na nie zielone gałęzie. Gdy uzbierał się stos - podpalano go. Miało to pomóc demonom w odpokutowaniu win popełnionych za życia. (PAP)

Kraj i świat

Putin zatwierdził nową doktrynę nuklearną. Podstawą użycia broni krytyczne zagrożenie

Putin zatwierdził nową doktrynę nuklearną. Podstawą użycia broni „krytyczne zagrożenie"

2024-11-19, 11:55
W Tatrach i na Podhalu przybywa śniegu. Warunki turystyczne bardzo trudne

W Tatrach i na Podhalu przybywa śniegu. Warunki turystyczne bardzo trudne

2024-11-19, 10:08
Sondaż PO: Trzaskowski z większą szansą na wygraną, Sikorski przegrywa z kandydatem PiS w I turze

Sondaż PO: Trzaskowski z większą szansą na wygraną, Sikorski przegrywa z kandydatem PiS w I turze

2024-11-18, 15:49
Będzie można dowiedzieć się, czym są wakacje składkowe. ZUS zaprasza na webinar

Będzie można dowiedzieć się, czym są „wakacje składkowe”. ZUS zaprasza na webinar

2024-11-18, 13:16
Sześć polskich uczelni technicznych w najnowszym rankingu Listy Szanghajskiej

Sześć polskich uczelni technicznych w najnowszym rankingu Listy Szanghajskiej

2024-11-17, 13:47
Prawyborcza sonda premiera na platformie X: Sikorski - 64,7 proc. głosów, Trzaskowski - 35,3 proc.

Prawyborcza sonda premiera na platformie X: Sikorski - 64,7 proc. głosów, Trzaskowski - 35,3 proc.

2024-11-17, 12:06
Zełenski: Trump jest po stronie poparcia Ukrainy, ceni naszą siłę, integralność, odwagę

Zełenski: Trump jest po stronie poparcia Ukrainy, ceni naszą siłę, integralność, odwagę

2024-11-16, 18:54
Gruzja: CKW zatwierdziła wyniki wyborów. Przewodniczący komisji oblany farbą

Gruzja: CKW zatwierdziła wyniki wyborów. Przewodniczący komisji oblany farbą

2024-11-16, 15:25
Ponad 650 tysięcy ewakuowanych. Filipiny przygotowują się na kolejny tajfun

Ponad 650 tysięcy ewakuowanych. Filipiny przygotowują się na kolejny tajfun

2024-11-16, 12:13
Łukasz Ż. przyznał się, że spowodował wypadek i usłyszał zarzuty. Jechał 226 km na godzinę

Łukasz Ż. przyznał się, że spowodował wypadek i usłyszał zarzuty. Jechał 226 km na godzinę

2024-11-15, 18:00
Ważne: nasze strony wykorzystują pliki cookies.

Używamy informacji zapisanych za pomocą cookies i podobnych technologii m.in. w celach reklamowych i statystycznych oraz w celu dostosowania naszych serwisów do indywidualnych potrzeb użytkowników. Mogą też stosować je współpracujący z nami reklamodawcy, firmy badawcze oraz dostawcy aplikacji multimedialnych. W programie służącym do obsługi internetu można zmienić ustawienia dotyczące cookies. Korzystanie z naszych serwisów internetowych bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zapisane w pamięci urządzenia. Więcej informacji można znaleźć w naszej Polityce prywatności

Zamieszczone na stronach internetowych www.radiopik.pl materiały sygnowane skrótem „PAP” stanowią element Serwisów Informacyjnych PAP, będących bazą danych, których producentem i wydawcą jest Polska Agencja Prasowa S.A. z siedzibą w Warszawie. Chronione są one przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Powyższe materiały wykorzystywane są przez Polskie Radio Regionalną Rozgłośnię w Bydgoszczy „Polskie Radio Pomorza i Kujaw” S.A. na podstawie stosownej umowy licencyjnej. Jakiekolwiek wykorzystywanie przedmiotowych materiałów przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, jest zabronione. PAP S.A. zastrzega, iż dalsze rozpowszechnianie materiałów, o których mowa w art. 25 ust. 1 pkt. b) ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jest zabronione.

Rozumiem i wchodzę na stronę