Mateusz Smoczyński

2020-11-08

Mateusz Smoczyński Fot. Kasia Stańczyk Photo&Design

Polskie Radio PiK - Zwierzenia przy muzyce Mateusz Smoczyński

Skrzypek, kompozytor, a od kilku lat pedagog. Prowadzi na Uniwersytecie Muzycznym w Warszawie klasę skrzypiec jazzowych, współzałożyciel Atom String Quartet. Jest liderem kwintetu. W latach 2012-2016 Mateusz Smoczyński był pierwszym skrzypkiem w legendarnym amerykańskim zespole – Turtle Island Quartet (zdobywcy m.in. dwóch nagród Grammy). Ostatnio razem ze Stephanem Braunem nagrał i wydał płytę „Keep on Turnin”.

„Spełniam wszystkie swoje marzenia, kroczek po kroczku. Marzyłem, żeby nagrać tę płytę ze Stephanem. Przez lata marzyłem, żeby założyć kwartet, wcześniej chciałem grać w Stanach w kwartecie. Przez niecały rok marzyłem o tym, żeby napisać się koncert skrzypcowy i go wykonać z orkiestrą symfoniczną. I to się stało...”

Piątek, 6 października godz.20:05

Od jakiegoś czasu, obok czynnego życia koncertowego, jest Pan pedagogiem i wykładowcą.

- Tak. Od trzech albo czterech lat - już się trochę w tym pogubiłem - wykładam na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie.

Zaczniemy od płyty, która - szczerze mówiąc - mocno mnie poruszyła, bo to są wyjątkowe utwory. „Popełnił” ją Pan razem z kolegą wiolonczelistą Stephanem Braunem. Jak w ogóle doszło do tej współpracy, bo przecież współpracujecie ze sobą jakiś czas.

- Spotkaliśmy się około 10 lat temu, kiedy zacząłem poznawać niekonwencjonalne techniki gry na instrumentach smyczkowych. Wtedy natknąłem się na bardzo ciekawe nagranie Stephana Brauna na YouTubie i od tego czasu jestem jego wielkim fanem. Bardzo lubiłem go słuchać i tak szczęśliwie się wydarzyło, że chwilę później dostałem propozycję współpracy z niemieckim zespołem, z którym to pojechałem najpierw po Polsce, a później graliśmy parę koncertów w Niemczech i na koncert berliński przyszedł Stephan Braun. Tam mieliśmy już okazję porozmawiać osobiście i wymienić się takimi informacjami, że on usłyszał mnie kiedyś i mnie kojarzy, a ja go oczywiście słyszałem na YouTubie, więc poznaliśmy się osobiście w Berlinie, ale wcześniej słyszeliśmy o sobie.

Mateusz Smoczyński Fot. Zosia Zija i Jacek Pióro

I gracie na instrumentach akustycznych, chociaż to wcale do końca tak akustycznie nie brzmi.

- Gramy na instrumentach akustycznych - to prawda, ale akurat w tym przypadku, bardzo mocno ten sygnał przetwarzamy elektronicznie. To jest ta różnica pomiędzy naszym duetem ze Stephanem Braunem, a na przykład Atom String Quartet, z którym gram od dawna. Tam naszym założeniem było to, że trzymamy się tych instrumentów, gramy w akustycznej obsadzie, bardzo typowego klasycznego zespołu, czyli kwartetu smyczkowego, ale gramy niecodzienną dla tej obsady muzykę. Tutaj, w tym przypadku, poszliśmy krok dalej i wykorzystujemy bardzo dużo różnych efektów i żeby jeszcze ten dźwięk wzbogacić, to bardzo lubimy korzystać z looperów. Looper pozwala naszemu duetowi, żeby miał trochę pełniejsze brzmienie i żeby było słyszalnych więcej instrumentów. Możemy sobie nagrać na przykład linię basową, a później na tej linii basowej improwizować. Stephan Braun jest dla mnie mistrzem loopera. Tak naprawdę nie wiem, czy ktokolwiek inny na świecie tak dobrze z tego loopera korzysta. I tutaj taka ciekawostka - Stephan Braun robi to w taki sposób, że ile razy go słucham, po prostu się zastanawiam, kiedy on to skubany zdążył nagrać i czemu to tak mnie szokuje, bo on nagrywa rzeczy, których się nie spodziewam, że będzie nagrywać, a później one w kontekście kolejnych warstw, które nakłada brzmią tak, jakby miały tam być.

Wracamy do płyty „Keep on Turnin”, a na płycie i Stevie Wonder i Randy Brecker, Zbigniew Seifert, Bronisław Kaper. Jak to wszystko znaleźliście?

- To jest dobre pytanie i odpowiedzią na to pytanie jest tytuł płyty „Keep on Turnin”, czyli obracaj się w kółko. Wróciliśmy muzycznie do lat 90., 80. może nawet trochę do 70., do muzyki naszych ulubionych wykonawców. Stąd jest właśnie Stevie Wonder, którego ja słuchałem i Stephan Braun. Jest i Randy Brecker - jego też słuchaliśmy w dzieciństwie.

Chyba raczej w szkole.

- Tak, chociaż na studiach w dalszym ciągu wracałem do jego nagrań. W szkole tej muzyki namiętnie słuchaliśmy i takim wspólnym mianownikiem tych wszystkich kompozytorów jest to, że to są nasi ulubieni wykonawcy sprzed lat.

Czy były jakieś problemy z doborem materiału, czy kłóciliście się, co będziecie wykonywać, czy niekoniecznie?

- Nie, zupełnie się nie kłóciliśmy. Stephan Braun jest mi bardzo bliski i wydaje mi się, że mamy podobny gust muzyczny. Słuchaliśmy w młodzieńczych latach podobnej muzyki, na scenie czujemy się jak bracia. Naprawdę dobrze się dogadujemy, wspólna gra sprawia nam wiele radości i widać, że to jest bardzo naturalne. Wracając do tego jak wybieraliśmy ten repertuar, bo jak wspomniałem ze Stephanem znamy się od 10 lat, ale wspólnie zagraliśmy chyba dopiero 3 lata temu, może 4 lata temu w Warszawie w Promie Kultury. Na zaproszenie Jurka Szczerbakowa mogliśmy wystąpić w duecie. Z zamiarem duetu nosiłem od wielu lat, od kiedy tylko pierwszy raz rozmawiałem ze Stephanem. Grając 4 lata temu nasz pierwszy koncert, przygotowaliśmy jakiś repertuar, pojechałem do Berlina, tam pogadaliśmy, poćwiczyliśmy i jeden albo dwa utwory z naszej pierwszej próby znajdują się na płycie. Później spotykaliśmy się średnio ze dwa razy w roku, na jakiś koncertach i za każdym razem coś nowego wpadało na płytę. Postanowiliśmy więc dobrać sobie jeszcze parę dodatkowych utworów.

Mateusz Smoczyński Fot. Zosia Zija i Jacek Pióro

Nie gra Pan tylko na skrzypcach klasycznych, ale również na skrzypcach barytonowych. A skrzypce zbudował Panu Wojciech Topa.

- To prawda, Wojtek Topa, czyli może nie wszyscy pamiętają, ale to jest jeden ze skrzypków w zespole Zakopower.

Pan Google mówi o nim – wokalista.

- Dokładnie, a do tego jest jednym z najwybitniejszych polskich lutników. Większość skrzypków, którzy kupują nowe instrumenty, grają właśnie na instrumencie Wojtka Topy, można tutaj wspomnieć - Konstantego Andrzeja Kulkę, Adama Bałdycha, Dawida Lubowicza i całą rzeszę młodych bardzo zdolnych skrzypków.

Wiolonczeliści też grają na jego instrumentach.

- Tak – Andrzej Bauer czy Marcin Zdunik. Cieszę się, bo bardzo lubię z Wojtkiem przebywać, to człowiek bardzo wielu talentów - śpiewa, jest dobrym skrzypkiem, robi instrumenty, na których przyjemnie się gra.

Myśli Pan, że ten duet się długo utrzyma.

- Jestem przekonany, że duet ze Stephanem Braunem bardzo długo się uda utrzymać, ponieważ my „nie przepalamy” tego duetu. To nie jest tak, że zagramy setki koncertów w jednym roku. Jest to duet, z którym pewnie wystąpimy na jakiś festiwalach, trochę w Niemczech, trochę w Polsce, trochę jeszcze gdzieś dalej. Gramy tych koncertów naprawdę kilka w roku, więc trudno coś takiego przepalić.

To można za tym nawet tęsknić.

- Oczywiście, ja też często mówię o tym, kiedy jestem pytany o to dlaczego gram w tylu składach. Dlatego gram w stylu składach, bo jak zmęczę się Atom String Quartet - już czuję, że za dużo gramy koncertów w danym miesiącu i mam okazję wystąpić na przykład ze swoim Quintetem, gdzie jest i fortepian i perkusja, kontrabas, gitara - to czuję, że cieszę się, że gram z takim instrumentarium. To daje mi jakiś nowy powiew świeżości, a później znowu cieszę się, że po raz kolejny mogę wrócić do kwartetu smyczkowego i nie muszę się przedzierać przez tę całą sekcję rytmiczną, tylko mogę sobie swobodnie grać na skrzypcach, w sposób naturalny, nie potrzebuję nawet specjalnego nagłośnienia. To wszystko jest bardzo naturalne i spójne.

Czyli gra Pan w wielu projektach i składach dla higieny artystycznej.

- Dla higieny i radości, bo wszystko mi sprawia ogromną radość i a im jest więcej różnorodności, tym większą radość mi to sprawia.

A są jeszcze jakieś marzenia zawodowe? Ma Pan swoje artystyczne marzenia?

- Spełniam wszystkie swoje marzenia, kroczek po kroczku. Marzyłem, żeby nagrać tę płytę ze Stephanem. Przez lata marzyłem, żeby założyć kwartet, wcześniej chciałem grać w Stanach w kwartecie. Przez niecały rok marzyłem o tym, żeby napisać się koncert skrzypcowy i go wykonać z orkiestrą symfoniczną. I to się stało.. To wszystko się spełnia teraz. Miałem też takie marzenie, żeby wystąpić z Tomaszem Stańko i to też się wydarzyło, później bardzo chciałem wystąpić z Dominikiem Wanią, co też doszło do skutku. Mam jeszcze jedno marzenie, żeby John Adams - mój ukochany kompozytor - napisał dla mnie koncert skrzypcowy i trzymam kciuki, wierzę wręcz, że to się w końcu wydarzy, bo już pierwsze kroki zostały poczynione. Oby tak dalej.