UMK tworzy teleskop 7-krotnie większy od Ziemi!

Radioteleskop Centrum Astronomii UMK w Piwnicach wziął udział w wyjątkowym projekcie Space-VLBI - jednym z największych w historii eksperymentów obserwacyjnych. Technika VLBI (zwana po polsku interferometrią wielkobazową) polega na łączeniu pojedynczych radioteleskopów w sieć, a że mogą być one rozlokowane w różnych punktach na Ziemi, powstaje wirtualny instrument o wielkości porównywalnej z rozmiarami kontynentów czy nawet całej kuli ziemskiej.

W tym przypadku, biorąc pod uwagę udział rosyjskiego radioteleskopu Spektr-R umieszczonego na orbicie, wirtualna antena do odbioru sygnałów Wszechświata jest siedmiokrotnie większa od naszej planety! Przekłada się to na zdolność rozdzielczą sieci VLBI na poziomie milionowych części sekundy kątowej - zupełnie nieosiągalną dla teleskopów optycznych. To mniej więcej tak, jakby móc przeczytać gazetę położoną na powierzchni Księżyca widzianego z Ziemi!

Celem eksperymentu było jedno z najsłynniejszych źródeł radiowych, BL Lacertae (BL Lac). Obiekt ten początkowo został zidentyfikowany jako gwiazda zmienna nieznanego typu (1929), a dopiero potem zorientowano się, że jest to źródło pochodzenia pozagalaktycznego (1968). W istocie jest do odległa, aktywna galaktyka o zmiennej jasności. BL Lac jest prototypem klasy obiektów zwanych lacertydami, charakteryzującymi się dużą zmiennością optyczną i radiową oraz brakiem istotnych szczegółów w widmie optycznym. Zadaniem omawianego projektu naukowego jest zobrazowanie możliwie najdokładniej całości struktur radiowych BL Lac. Pozwoli to lepiej zrozumieć procesy fizyczne zachodzące w tym fascynującym obiekcie.

Eksperyment, którym ze strony UMK kierowali naukowcy z Katedry Radioastronomii: dr Marcin Gawroński oraz dr Paweł Wolak, przeprowadzono w dniach 8-9 października 2017 roku. Obserwacje prowadziło jednocześnie ponad 60 radioteleskopów rozsianych po świecie plus wspomniane obserwatorium radiowe Spektr-R na orbicie. Dodatkowo w skład sieci naziemnej wchodził amerykański system Very Large Array w stanie Nowy Meksyk złożony z 27 anten parabolicznych (każda o średnicy 25 metrów).