Stanisław Burdziej [wideo]
2020-02-17
Gościem Rozmowy Dnia był dr hab. Stanisław Burdziej, socjolog z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, a rozmawialiśmy między innymi o społecznym postrzeganiu reformy sądownictwa.
Michał Jędryka: Opublikowano badanie, że prawie 60% Polaków jest zdania, że reforma sądownictwa przeprowadzana przez obóz rządzący może mieć wpływ na ich życie. Przeciwnego zdania jest 23% respondentów. Tak wynika z sondażu przeprowadzonego dla Rzeczpospolitej. Pan prowadzi badania, które pokazują postrzeganie sądów przez społeczeństwo. Czy z tych badań również wynika, że tak duży odsetek badanych jest zainteresowany tym co dzieje się w sądach?
Stanisław Burdziej: Mam przed sobą wyniki badań, które zleciła fundacja Court Watch Polska, z którą współpracuję. Wynika z nich, że 72% ankietowanych, to próba reprezentatywna, ogólnopolska, miało kontakt z sądem. Ludzie powinni być zainteresowani tym jak funkcjonują sądy, bo każdy dorosły człowiek, gdzieś na jakimś etapie swojego życia zapewne będzie miał kontakt z tą instytucją i może chodzić o sprawy bardzo istotne.
Jaki obraz sądów wyłania się z badań, które pan prowadzi?
Generalnie lepszy niż moglibyśmy wnioskować na podstawie doniesień medialnych. My prowadzimy badania metodą obserwacji uczestniczącej. Są to przeszkoleni obserwatorzy, którzy przyglądają się głównie takim aspektom rozprawy, które jest w stanie zaobserwować laik. Czy rozprawa rozpoczyna się punktualnie? Czy strony mają pełnomocników? Czy stronom pozwala się zabrać głos? Czy wydaje się, że strony rozumieją co się do nich mówi? Czy rozumieją orzeczenie sądu? Zwracając uwagę na te kwestie widzimy, że znakomita większość naszych obserwatorów uważa, że sędziowie są dobrze przygotowani, starają się zachować neutralność i dawać uczestnikom postępowania równe prawa zabrania głosu, więc moglibyśmy powiedzieć, że ten wizerunek sądu, te opinie są pozytywne.
To skoro jest tak dobrze, to czemu jest tak źle?
My badamy specyficzną metodą, więc nasi obserwatorzy nie mają żadnego interesu w obserwowanej rozprawie, badają tylko pod względem proceduralnym. Nie wiedzą, czy rozstrzygnięcia, które zapadają są zgodne ze stanem faktycznym. Tutaj strony mogą mieć różne podejście. Zdarza się, że również nasi obserwatorzy, więc osoby z zewnątrz, które przychodzą na sale rozpraw, także oni dostrzegają niepokojące sytuacje, takie w których sędzia wyraźnie faworyzował jedną osobę, albo skracał czas jednej ze stron lub posługiwał się językiem bardzo formalnym, mimo, iż strony to były osoby starsze, które mogły nie rozumieć co się do nich mówi. (...).
